Rastuće ekonomije zemalja u razvoju Evrope i centralne Azije doživjet će ove godine pad aktivnosti od 4.4 procenta, što predstavlja najgoru recesiju od globalne finansijske krize 2008., navodi se u danas objavljenom ekonomskom izvještaju Svjetske banke za ovaj region.
Oporavak ekonomske aktivnosti očekuje se 2021., u rasponu od 1,1 do 3,3 procenta. Ovakava prognoza i dalje je veoma neizvjesna, uz rizik lošijeg ishoda. Brzina oporavka zavisi od trajanja pandemije koronavirusa (COVID-19), raspoloživosti i distribucije vakcine kao i razmjera poboljšanja globalne trgovine i investicija. Kao rezultat, rast u regionu može biti slabiji od očekivanog u slučaju pogoršanja pandemije.
“U ovako izazovnim vremenima, zemlje Evrope i centralne Azije moraju da planiraju za period nakon trenutne krize i pripreme se za snažan post-pandemijski oporavak,” kaže Anna Bjerde, potpredsjednica Svjetske banke za Evropu i centralnu Aziju. “To znači jačanje upravljanja, poboljšanje investicione klime, kao i jačanje inovacija i digitalnog razvoja. Značajna i održiva ulaganja u kvalitetno obrazovanje i zdravstvenu zaštitu biće od kritične važnosti.”
Očekuje se da pandemijom podstaknut pad ekonomske aktivnosti u 2020. poveća siromaštvo u svim zemljama regiona. Uz granicu siromaštva od 3,2 dolara na dan, dodatnih 2,2 miliona ljudi moglo bi da zapadne u siromaštvo. Uz granicu siromaštva od 5,5 dolara na dan, koja se obično koristi kao definicija za zemlje koje po pravilu pripadaju grupi sa višim srednjim dohotkom, čak šest miliona ljudi moglo bi postati siromašno.
Pandemija je negativno uticala i na obrazovanje i zdravstvo u regionu. Virus je već usmrtio hiljade ljudi, a neki od onih koji su se oporavili imaće dugotrajne zdravstvene posljedice. Zatvaranje škola može dovesti do smanjenja ishoda učenja ekvivalentnog propuštenoj trećini jedne godine školovanja, a to će vjerovatno povećati nejednakosti, jer su disproporcionalno više pogođeni učenici koji žive u nepovoljnijim uslovima.
Zaključak posebne analize u izvještaju je da ključ snažnog oporavka u regionu leži u poboljšanju pristupa i kvalitetnom tercijarnom obrazovanju kao i smanjenju zdravstvenih riziko-faktora za odrasle. I dok zemlje u regionu pružaju relativno dobro osnovno obrazovanje i zdravstvene usluge, prema Indeksu ljudskog kapitala Svjetske banke, treba se više učiniti da bi pojedinci i zemlje imali uspjeha u budućnosti.
“Puko preživljavanje je nedovoljno, kao što je nedovoljno završiti samo osnovno obrazovanje. Odrasli treba da ostanu zdravi, aktivni i produktivni za cijeli život,” kaže Asli Demirgüç-Kunt, glavna ekonomistkinja Svjetske banke za Evropu i centralnu Aziju. “Posebno je važno smanjiti zdravstvene rizike od gojaznosti, pušenja i prekomjernog konzumiranja alkohola koji mogu da ugroze aktivno i produktivno starenje, dok institucije višeg obrazovanja treba da pripremaju studente za izazove današnjeg tržišta rada.”
U cijelom regionu, više od 18 posto stanovništva je gojazno, gotovo 23 posto periodično prekomjerno konzumira alkohol a gotovo 26 posto su pušači. Ovi zdravstveni rizici posebno su izraženi u istočnoj Evropi i Rusiji, gdje je očekivani životni vijek najniži u regionu. Učestalost ovih rizika ne samo da povećava izglede za razvoj stanja kao što su kardiovaskularne bolesti, već i za smrtnost i zdravstvene posljedice infektivnih bolesti kao što je COVID-19.
Kvalitetno više obrazovanje od izuzetnog je značaja da bi ljudi ostali konkurentni na tržištima rada koja se brzo mijenjaju. Poboljšanje sistema višeg obrazovanja u zemljama Zapadnog Balkana, istočne Evrope, južnog Kavkaza I centralne Azije pomogli bi im da zadrže visoko-kvalifikovanu radnu snagu u jeku kontinuiranog odliva stanovništva.
Rodne razlike u obrazovanju i zdravstvu širom regiona su ograničene, a tamo gdje postoje, uglavnom idu u korist žena. Ustvari, u izvještaju se ističe da upravo muškarci treba da hvataju korak u oblasti osnovnog i višeg obrazovanja. Ipak, u svim zemljama, prisustvo žena u nauci, tehnologiji, inženjerstvu i matematici (STEM) znatno je niže nego prisustvo muškaraca. Ovo ima važne implikacije, pošto osobe sa fakultetskim diplomama u STEM disciplinama imaju veće izglede za posao i veću zaradu.
Velike rodne razlike postoje i kada je riječ o konzumiranju duhana i alkohola, a obje navike su daleko prisutnije kod muškaraca. Kao rezultat takvih navika, stopa smrtnosti je veća kod muškaraca nego kod žena u cijelom regionu, posebno u Rusiji i istočnoj Evropi.
Zatvaranje rodnog jaza za muškarce u osnovnom i višem obrazovanju, povećanje profesionalnih ambicija žena i razvoj interventnih mjera kao što je podizanje poreza na alkohol i duhan kako bi se smanjila učestalost pušenja i prekomjernog konzumiranja alkohola među muškarcima su najvažniji izazovi, ističe se u izvještaju.
