Ujedinjeno Kraljevstvo Velike Britanije i Sjeverne Irske spada među svjetske ekonomije sa najvećim obimom direktnih investicija realiziranih u inozemstvu, koji iznosi više od 80 milijardi američkih dolara godišnje. Od tog ogromnog investicijskog kolača, Bosna i Hercegovina u proteklih četvrt decenije pokupila je samo mrvice sitnije od 450 miliona konvertibilnih maraka, što Ujedinjeno Kraljevstvo čini tek desetim na listi zemalja investitora u BiH, sa učešćem od 3,4 posto u ukupnoj sumi ulaganja.
Kako u izjavi za Business magazine precizira Nina Pobrić, šefica Odjela za promociju ulaganja u Agenciji za unapređenje stranih investicija (FIPA) u BiH, u našoj zemlji registrirano je ukupno 111 kompanija sa vlasničkim kapitalom iz Velike Britanije.
“Prema visini registrovanog kapitala, najznačajniji investitori iz Velike Britanije su EFT International Investments Holdings Limited, kao osnivač kompanija EFT-Rudnik i Termoelektrana Stanari d.o.o. Stanari, EFT HE Ulog d.o.o. Kalinovik i Energy Financing Team d.o.o. Trebinje, Mineco – vlasnik kompanije Gross, koja u svom vlasništvu ima Rudnik olova i cinka Sase u Srebrenici, a kao vlasnik kompanije Geomet planira otvaranje rudnika u Olovu, Steelmin Limited UK – Steelmin BH d.o.o. Jajce (ranije Elektrobosna N d.d. Jajce investitor New East Limited, a od 2017. u suvlasničkom odnosu sa Red Rock Resources), RPC Superfos – vlasnik kompanije RPC Superfos Balkan d.o.o. Gračanica, Ionix Assemblies Limited – vlasnik kompanije Excel Assemblies BH d.o.o. Maglaj, Global Infrast. Holding LTD – Global Ispat Koksna industrija d.o.o. Lukavac, G&K Holding Corp. Limited – ALU-CO d.o.o. Sarajevo i New Future Invested Limited – Euro Media Limited Broadcasting Company d.o.o. Sarajevo.
U 2016. godini Fabriku duhana Sarajevo kupio je British American Tobacco (BAT), ali sredstvima u ime BAT-a kupovinu dionica obavila je CID Adriatic Investments GmbH, austrijska investicijska kompanija, koja je još uvijek upisana kao većinski vlasnik (sa 78,8 posto udjela) u Registru vrijednosnih papira FBiH“, napominje Pobrić, pojašnjavajući da su “politička nestabilnost i loš imidž zemlje, netransparentne i komplikovane poslovne procedure i loš pravosudni sistem te manjak podsticaja kakve nude sve druge zemlje u regionu“, glavni odvraćajući elementi usljed kojih je nivo britanskih direktnih investicija u BiH izuzetno skroman.
Da bi se takva percepcija potencijalnih britanskih investitora prema BiH zaokrenula u pozitivnom smjeru i barem dio njihovog kapitala koji završava u našem susjedstvu preusmjerio na domaće tržište, nepohodno je i oživjeti odavno klinički mrtvu bh. ekonomsku diplomatiju. Jedan od prvih koraka u tom smjeru poduzet je u britanskoj prijestonici početkom novembra, održavanjem okruglog stola pod nazivom Investirati u BiH, u organizaciji Ambasade Bosne i Hercegovine u Londonu i Ministarstva vanjskih i Komonvelt poslova Ujedinjenog Kraljevstva, na kojem je potencijalnim otočkim ulagačima ukazano na prednosti investiranja u našoj zemlji te im predstavljeni najpotentniji sektori bh. privrede i konkretni projekti za koje se mogu javiti.
Na pitanje o tome ima li na vidiku nekih konkretnih investicijskih projekata britanskih kompanija koji bi uskoro mogli biti realizirani u BiH, Pobrić odgovara sa umjerenim optimizmom.
“Početkom 2016. godine, za istraživanje nafte i plina na području Federacije BiH, pismo namjere dostavile su tri kompanije, a među njima je i firma Spectrum iz Velike Britanije (uz francusku kompaniju Total i australijsku Key Petroleum).
Hydro Power Energy Development je u 2014. godini uputio pismo namjere Opštini Sokolac za izgradnju minihidroelektrane na rijeci Bioštici.
Alen Galijatović, Trebinjac koji živi u Velikoj Britaniji, najavio je mogućnost pokretanja proizvodnje drvene stolarije (ponuđen lokalitet Industrijske zone Volujac).
Početkom 2013. godine, kompanija Green laboratories LTD, u saradnji sa Opštinom Srbac, najavila je mogućnost plantažnog uzgoja tartufa. Engleska kompanija izradila bi elaborat, a zatim bi se sa zainteresovanim poljoprivrednicima potpisao ugovor o plantažnom gajenju tartufa na 20 godina. Sadnice bi osigurala engleska firma i vršila otkup tartufa u narednih 20 godina, a prihod bi se dijelio u omjeru 70 posto gazdinstvo, 30 posto kompanija.
U toku 2012. godine, kompanija Vjetro-park, kćerka londonske kompanije First Power, zajedno sa kompanijom Marina-Signum Zadar, poslala je pismo namjere za izgradnju vjetroparka snage pet megavata u Bosanskom Petrovcu.
Grupa investitora iz Londona bila je zainteresovana za gradnju ekskluzivnog turističkog naselja na području Ivanice (zaleđe dubrovačke regije u BiH, općina Ravno). Reconstruction Development Fund (RDF) iz Ženeve napravio je preliminarni projekat od 400 kuća, 400 apartmana, sportski centar, trg, amfiteatar…“, navodi Pobrić.
Kao potencijalni adut BiH u nastojanju da privuče britanske investitore, ona navodi i razlaz Ujedinjenog Kraljevstva i Evropske unije.
“Još uvijek je teško procijeniti posljedice Brexita i po samu Veliku Britaniju, po Evropsku uniju, a svakako i po zemlje jugoistočne Evrope.
Mada se očekuje da će neposredni uticaj Brexita na zemlje jugoistočne Evrope biti ograničen, njegove direktne posljedice zbog manje očekivane stope privrednog rasta u EU mogle bi biti značajne. EU je najveći trgovinski partner regije i odatle dolazi najveći procenat direktnih stranih investicija, tako da sa aspekta EU u kratkom periodu možemo očekivati smanjenje priliva ulaganja.
No, sa druge strane, BiH može predstavljati interesantnu lokaciju za ulaganje britanskih kompanija, iz koje mogu proizvoditi i izvoziti u region i EU na osnovu ugovora o slobodnoj i preferencijalnoj trgovini, a dodatni adut su nam značajno niži operativni troškovi u odnosu na Ujedinjeno Kraljevstvo“, odgovara Pobrić na pitanje o mogućim refleksijama izlaska Britanaca iz EU na njhovo raspoloženje prema investiranju u BiH.
