Atletico Madrid i Barcelona krajem marta oborili su rekord – bilo je 60.730 navijača na utakmici fudbalerki, što je najposjećenija klupska utakmica u ženskom fudbalu. Pozavidjeli bi im i klubovi koji sebe ubrajaju u evropsku elitu kad je muški fudbal u pitanju.
Dosadašnji rekord držala je utakmica meksičkih ekipa Monterreya i Tigresa kada je na stadionu bilo 51.211 navijača, dok je u Španiji meč Atletica iz Bilbaa i Atletica iz Madrida u prošlosezonskom četvrtfinalu Kupa kraljice pratilo 48.128 navijača.
Kad je ženski fudbal u pitanju, reprezentativni nivo je, ipak, sasvim druga dimenzija. Finale Mundijala iz 1999. godine kada su Amerikanke savladale Kineskinje na stadionu Rose Bowl u Pasadeni, (Los Angeles), pratilo je čak 90.185 ljudi.
Nešto ranije, iz Evropske fudbalske unije (UEFA) saopćeno je da će sredstva namijenjena za razvoj ženskog fudbala biti povećana počev od 2020. godine. Iz UEFA je navedeno da će izdvajanja za ženski fudbal biti povećana za 50 odsto, odnosno da će nacionalnim federacijama iz Programa za razvoj ženskog fudbala od 2020. godine UEFA davati 150.000 eura godišnje. Došlo je do promjene paradigme, a UEFA je sada očito prepoznala da potencijal ženskog fudbala nema granica.
Priča o represiji
Prije 100 godina, ženski timovi igrali su utakmice pred brojnom publikom i zarađivali veliki novac. Onda ih je engleski Fudbalski savez “protjerao” sa svojih terena.
“Usljed žalbi koje su upućene jer žene igraju fudbal, Savjet Fudbalskog saveza osjeća se obaveznim da iskaže mišljenje da je fudbalska igra neprikladna za žene i da ih ne bi trebalo ohrabrivati da je igraju”, riječi su kojima je Fudbalski savez Engleske svojevremeno odlučio zabraniti ženama da igraju fudbal na terenima pod njegovom ingerencijom. Takva odluka ugušila je i poslovni uspjeh ove igre, a posljedice su ostale 50 godina. U ostalim zemljama, izricane su direktne zabrane.
Priča o usponu i padu ženskog fudbala ponajbolje je ispričana kroz eksponate iz britanskog Nacionalnog fudbalskog muzeja.
- Magazin The Sketch objavio je 1895. godine fotografiju Nettie Honeyball u fudbalskom kostimu
Godine 1863. osnovan je Fudbalski savez Engleske, a fudbal je dobio savremeni oblik. Prve ženske utakmice za koje znamo igrane su 1881. godine. Bili su to mečevi profesionalnih timova, pred punim tribinama i sa velikim prihodima. Pretpostavlja se da su ih organizirali lokalni biznismeni. Ali, mečevi 1881. i 1882. godine nisu dugo potrajali. Nettie Honeyball bila je sekretar i kapiten prvog Britanskog ženskog fudbalskog kluba, osnovanog 1894. godine. Prvi put u historiji, žene su organizirale igranje ženskog fudbala. Prva utakmica igrana je u Crouch Endu 1895. godine pred 10.000 gledalaca i sigurno je ostavila dobar utisak. Tokom narednih godina, usljedile su stotine utakmica – ženski fudbal igrao se širom Britanije.
- Lopta i kopačke koje je 20-ih i 30-ih godina nosila Lily Parr
Lily Parr bila je zvijezda ženskog fudbalskog tima Dick, Kerr Ladies iz Prestona (Engleska). Počela je igrati za tim sa 14 godina, a u klubu je ostala narednih 20 godina. Postoje različiti zapisi o tome da je Lily dobijala “nadoknadu za oduzeto vrijeme”, odnosno finansijsku kompenzaciju za amaterske igračice za vrijeme koje nisu provele na svojim radnim mjestima dok su igrale fudbal. Ove dame radile su kao medicinske sestre, radnice u proizvodnji oružja, itd. Ove naknade, uz zaradu na poslu medicinske sestre, omogućile su Lily da postane prva osoba u svojoj porodici koja je kupila kuću. Sve ovo očigledno je utjecalo na zabranu iz 1921. godine jer je Fudbalski savez odlučio da se previše novca troši na plaćanje igračica. Trebalo je da budu u statusu amaterki, ali dogovori o novcu su to znatno izmijenili. Kopačke i lopta su iz njenog vremena. Igrala je najprije kao lijevo krilo, potom se vratila u odbranu, da bi karijeru završila na golu.
- Razglednica ženskog fudbalskog tima Dick, Kerr Ladies iz 1920. godine
U historiji ženskog fudbala, Dick, Kerr Ladies bila je najuspješnija ekipa na svijetu. Tim je nastao u fabrici oružja u Prestonu tokom Prvog svjetskog rata i nosio je ime po dva škotska osnivača fabrike Williamu Bruceu i Dicku John Kerru. Naime, tokom rata, britanska Vlada imenovala je nadzornike i poslala ih u fabrike kako bi nadgledali tjelovježbu djevojaka potičući razvoj sportskih aktivnosti. Među tim aktivnostima bio je i fudbal koji je ubrzo postao službenim sportom. Fudbalerke Dick, Kerr Ladies imale su odane navijače koji su plaćali ulaznice i finansijski ih pomagali, čak i u prvim pokušajima igranja mečeva pod reflektorima. Najveći dio publike na njihovim mečevima činili su lokalni pripadnici radničke klase. Zapravo su ovi muškarci bili ti koji su iz vikenda u vikend podržavali tim. Ova razglednica s komercijalnom namjenom dokaz je “marketinga ambijenta” iz kojeg se vidi kako je klupska slava širena i izvan Prestona, prema mnogo široj publici.
- Programi za ženske fudbalske mečeve 50-ih godina 20. stoljeća
Suština zabrane igranja ženskog fudbala koju je izrekao Fudbalski savez bila je da Savez ne zabranjuje fudbal u potpunosti, već ga samo proteruje sa igrališta pod njegovom nadležnošću. Prije zabrane, ženski fudbal je bio spektakl za publiku, a ulaznice su naplaćivane za mečeve na pravim, ograđenim stadionima. Nakon zabrane, ženski fudbal je protjeran na druga igrališta, poput terena za ragbi, kriket i drugih. Ovi programi govore da su utakmice i dalje održavane na Speedway u Belvilleu, u Manchesteru i na sportskom terenu na Ostrvu Man. Fudbalski savez izvršio je, međutim, svojevremeno pritisak i na ostale sportske saveze da ne dozvole igranje ženskog fudbala na njihovim terenima što je uništilo poslovni model ženske igre. Također, to je doprinijelo i stvaranju mita da ženski fudbal nikad nije bio komercijalan i zanimljiv gledaocima. Igra se još oporavlja od posljedica zabrane.
- Plakat za nezvanično Svjetsko prvenstvo za žene 1970. godine
Tokom 70-ih godina 20. stoljeća odigrana su dva nezvanična Svjetska prvenstva za žene – jedno u Italiji 1970. godine, a jedno u Meksiku godinu dana kasnije. Iza oba su stajali lokalni poslovni interesi, a igrani su na najvećim fudbalskim stadionima. U Meksiku su se trudili da takmičenje nadovežu na Svjetsko prvenstvo za muškarce održano godinu dana ranije. Time bi se mogla objasniti komercijalizacija ženskog takmičenja – pravljeni su privjesci za ključeve, značke, programi i ostali suveniri, a lokalna štampa detaljno je pratila takmičenje. Finale je igrano na stadionu Acteka pred 110.000 gledatelja. Sponzor takmičenja u Italiji bio je italijanski brend Martini&Rosi, a finale je igrano na Komunale stadionu u Torinu, pred 40.000 gledatelja. U oba finala Danska je pobijedila zemlje domaćine.
- Kutija Wheaties žitarica iz 1990. godine sa slikom fudbalerke Michelle Akers
Michelle Akers je na Svjetskom prvenstvu za žene 1991. godine osvojila “zlatnu kopačku”. Bila je prva svjetski poznata ženska fudbalska zvijezda, posebno popularna u SAD. Otvorila je vrata za legendarnu fudbalerku Miju Hamm i Hope Solo, uprkos tome što je njen uspjeh bio ograničen činjenicom da je patila od sindroma hronične iscrpljenosti. Zbog toga, postigla je i mnogo više. Priča o pakovanju Wheaties žitarica je da je ona uspjela prevazići sve teškoće. Na to je ukazivalo pakovanje žitarica koje su proizvođači nazvali “Doručak za šampiona”. Bio je jedan od prvih marketinških poteza tokom devedesetih, u vrijeme kada je FIFA konačno odlučila da se aktivnije uključi u ženski fudbal, iako je nadležnost za to preuzela 1971. godine, ali u međuvremenu nije činila mnogo da ga promovira.
- Ulaznica za Svjetsko prvenstvo za žene 1991. godine sa logom sponzora
Ova ulaznica sa logom sponzora M&M pokazuje da je jedan veliki američki konditorski brend odlučio da iskoristi snagu ženskog fudbala da bi osvojio novo tržište, poput kineskog. Turnir se igrao za Trofej M&M. Na prvom šampionatu 1991. godine bilo je sedam sponzora. Takmičenje je bilo uspješno i sa sportske i sa medijske strane, TV prava prodata su televizijama širom svijeta pa je svijet obišla slika punih stadiona na ženskim utakmicama.
- Lutke -fudbalerke Cristie i Barbie
Pred Svjetsko prvenstvo za žene 1999. godine, lutke je u prodaju pustila fabrika Mattel. Na poziciji golmana bila je Briana Scurry. Ona je inače prva golmanka i prva tamnoputa žena koja je izabrana u američku Nacionalnu fudbalsku Kuću slavnih. Šira slika pokazuje da je američko tržište postalo svjesno pitanja nacije i rase. Promocija lutaka bila je maksimalno raznolika. Jasno je da je već postojalo razvijeno tržište za brendove Mattelovih lutki, ali je veliki proizvođač prepoznao da postoji mogućnost da zaradi u ovoj sve popularnijoj oblasti pred Svjetsko prvenstvo 1999. godine.
- Dres u kojem je Eniola Aluko debitovala na utakmici Engleske i Holandije 2004. godine
Poslovni značaj leži u činjenici da je dres napravila velika kompanija Umbro. Kroz historiju, sportske marke nisu razvile tržište ženskih fudbalskih dresova na način kako su to uradile u drugim ženskim sportovima, posebno u onima gdje se cijeni moda, poput tenisa i golfa. Tek nedavno su sportske marke lansirale kroj dresova za žene, ili kopačke dizajnirane za žensko stopalo. Ipak, dok je ova oblast u ženskoj sportskoj opremi napredovala, zanimljivo je da reklame sponzora na dresovima nisu toliko atraktivne kao kod muškaraca. Postoji puno potencijala da brendovi poput kozmetičkih kompanija sponzorišu ženske fudbalske timove.
