Piše: Armin Zeba
U posljednjem izvještaju Grupacije Svjetske banke o lakoći poslovanja – Doing Business 2020, poslovni ambijent Bosne i Hercegovine, kao i godinama unazad, ponovo je najgore ocijenjen u kategoriji Osnivanje preduzeća, gdje smo, uz pad za jedno mjesto u odnosu na prošlu godinu, bolji od samo šest država svijeta – Eritreje, Čada, Kambodže, Somalije, Haitija i Venecuele.
Maratonski postupak
Prema Doing Business izvještaju, za pokretanje biznisa u BiH nužno je prethodno proći 13 administrativnih procedura, koje traju proječno 80 dana i koštaju 13,7 posto prihoda po glavi stanovnika (1.339 KM), što je daleko lošije ne samo od standarda razvijenih ekonomija (OECD prosjek je 4,9 procedura, koje traju 9,2 dana i koštaju 7,6 posto prihoda po glavi stanovnika) i prosjeka regije Evropa i centralna Azija (5,2 procedure, 11,9 dana, troškovi 0,7 posto dohotka po glavi stanovnika), već i od uvjeta za osnivanje preduzeća u našem najbližem okruženju – Hrvatskoj (19,5 dana, sedam procedura), Sjevernoj Makedoniji ((15 dana, šest procedura), Crnoj Gori (12 dana, osam procedura), Sloveniji (osam dana, tri procedure), Srbiji (sedam dana, sedam procedura) i Kosovu (4,5 dana, tri procedure).
Ipak, stvari nisu tako crne kao što pokazuje analiza Svjetske banke, budući da je Doing Business statistika zasnovana isključivo na pokazateljima iz bosanskohercegovačkog glavnog grada – Sarajeva, u kojem se postupak stupanja u poslovne vode odvija po federalnim pravilima igre, koja su neuporedivo birokratiziranija i samim tim mnogo kompliciranija te sa aspekta trajanja i koštanja procedure znatno nepovoljija za potencijalne biznismene nego u Republici Srpskoj, gdje se već godinama primjenjuje jednošalterski sistem registracije preduzeća, koji se u Federaciji BiH iz mandata u mandat entitetske Vlade najavljuje kao jedna od prioritetnih reformi poslovnog ambijenta.
“U više navrata smo pojašnjavali da izvještaj Doing Business Svjetske banke, s ozbirom na svoju metodologiju, ne odražava u svim oblastima stanje u Republici Srpskoj.
Naime, prema ovoj metodologiji, mjere se uslovi poslovanja u najvećem gradu u jednoj zemlji, što se u slučaju BiH odnosi na Sarajevo.
To znači da stanje u RS nije uopšte prikazano u ovom izvještaju, pa ni u oblasti početka poslovanja.
U izvještaju Doing Business 2020 piše da je broj potrebnih procedura za BiH 13, da je potrebno 80 dana za registraciju, da je trošak minimalnog kapitala (u procentu dohotka po glavi stanovnika) 10,2.
RS je 2013.godine provela opsežnu reformu registracije poslovanja, izmijenivši 13 zakona i više pokzakonskih akata, formirala one-stop shop pri Agenciji za posredničke, informatičke i finansijske usluge (APIF) i uspostavila jedinstveni informacioni sistem za registraciju, čiji su direktni učesnci Poreska uprava, nadležni registarski sudovi i APIF. Svi podaci o registrovanim privrednim subjektima (privrednim društvima – pravnim licima i preduzetnicima – fizičkim licima) su javno dostupni na portalu bizreg.esrpska.com u realnom vremenu.
Tom reformom, broj procedura je skraćen sa 11 na pet, broj dana sa 21 na prosječno tri (u nekim sudovima predmeti se rješavaju u roku od 18 sati, a u nekim postoje odstupanja, zavisno od uređenosti predmeta i opterećenosti suda). Troškovi su tom reformom svedeni sa 1.500 KM (kod najjednostavnije forme privrednog društva) na 200 KM.
Najjasniji pokazatelj odstupanja stanja u RS u odnosu na Doing Business izvještaj jeste trošak minimalnog kapitala, koji u RS iznosi 1 KM, a podatak za BiH u ovom izvještaju iznosi 1.000 KM“, napominju iz Ministarstva privrede i preduzetništva RS u izjavi za Business Magazine.
Pojašnjavajući koliko se jednošalterski sistem registracije firmi, koji je, kako ističu, u potpunosti zaživio u praksi, pozitivno odrazio na ukupni poslovni ambijent RS, iz Ministarstva, između ostalog, podsjećaju i da je “u odnosu na početni period, jedinstveni informacioni sistem, koji se odnosio samo na privredna društva, dopunjen i registrom preduzetnika (iz nadležnih organa jedinica lokalne samouprave gdje se registruju i preduzetnici)“.
Nastavak reforme
“Nadalje, 2017. godine APIF je postao član Evropske asocijacije privrednih registara, a 2019. i član regionalnog portala privrednih registara, s namjerom kvalitetnije razmjene podataka.
Trenutno se završava i sljedeća faza reforme, koja se odnosi na uspostavljanje sistema e-registracije poslovnih subjekata u RS.
Osim što to ima efekte na poslovnu zajednicu, važno je napomenuti značaj reforme u kontekstu bolje uvezanosti isntitucija, javnosti registara i konkretnih projekata u uspostavljanju e-uprave“, naglašavaju iz Ministarstva.
Dakle, ako se pojednostavi računica, sa federalnih 13 i pet procedura u RS, bosanskohercegovački prosječan broj administrativnih koraka nužnih za pokretanje biznisa iznosi solidnih devet. Kada je riječ o vremenu, taj prosjek, zahvaljujući maratonskom trajanju procesa u FBiH i unatoč drastičnom ubrzanju u RS, je na i dalje vrlo loših 41,5 dana, dok prosječan trošak registracije preduzeća iznosi također ne baš naročito stimulativnih 769,5 KM.
Drugim riječima, dok se ne desi čudo i FBiH ne izmjeni relevantne propise, prvenstveno zakone o registraciji poslovnih subjekata i Finansijsko-informatičkoj agenciji, što je još prije nekoliko godina najavljeno kao ključno korak za uvođenje jednošalterskog sistema registracije preduzeća, BiH će težinom pokretanja biznisa biti čvrsto prikovana na dno svjetske Doing Business liste…
