Za manje od četiri godine, više od 9.000 domaćinstava u regionu Zapadnog Balkana je uložilo oko 45 miliona EUR u tehnologije koje omogućavaju uštedu energije, kao što su toplotne pumpe, novi prozori ili solarni paneli, a sve zahvaljujući regionalnom Programu finansiranja zelene ekonomije (GEFF).
Ova unapređenja su rezultirala smanjenjem emisije CO2 za više od 12.000 tona godišnje, što je jednako uklanjanju 7.700 automobila sa ulica.
GEFF na Zapadnom Balkanu je uspostavila Evropska banka za obnovu i razvoj (EBRD) uz podršku donatora, a obezbjeđuje specijalizovane kreditne linije za fizička lica, uz poticaje za investicije koje finansira Evropska unija (EU) za ulaganja u energetsku efikasnost. Program zajedno finansiraju Savezno ministarstvo finansija Republike Austrije (BMF) i bilateralni donatori u okviru Investicionog okvira za Zapadni Balkan (WBIF). Program je dio Regionalnog programa energetske efikasnosti (REEP) za Zapadni Balkan i sprovodi se u partnerstvu sa Sekretarijatom energetske zajednice.
Nakon uspješnog provođenja programa na nivou regiona – koji je u skorijem periodu, tačnije u martu 2021. godine, proširen na Crnu Goru – kao i sve većeg interesovanja za finansiranje energetske efikasnosti, GEFF sredstva su uvećana sa 85 na 135 miliona eura, a tokom 2022. godine planira se dalje proširenje programa. Sredstva će biti dostupna preko lokalnih finansijskih institucija i omogućit će još većem broju domaćinstava u regionu da unaprijedi svoju energetsku efikasnost.
Aleksandra Vukosavljević, direktorica EBRD-a za finansijske institucije za region Zapadnog Balkana i Istočnu Evropu izjavila je: „Izuzetno smo zadovoljni što je naša podrška omogućila velikom broju domaćinstava na Zapadnom Balkanu da investira u unapređenje energetske efikasnosti svojih domova, što je dovelo do smanjenja emisija štetnih gasova, kao i troškova električne energije. Borba protiv zagađenja zraka i smanjenje energetskog intenziteta su naši glavni prioriteti za region i nastavit ćemo sa pružanjem podrške preko GEFF-a kao jednog od naših ključnih instrumenata za stambeni sektor“.
Domaćinstva koja žele da ulažu u energetsku efikasnost mogu da se prijave za namjenske kredite u lokalnim partnerskim finansijskim institucijama. Po uspješnom završetku investicija, domaćinstva dobijaju poticajne grantove EU u vrijednosti do 20 posto iznosa kredita. Dosadašnji doprinos EU ovom programu iznosi 27 miliona eura, kao podrška domaćinstvima na Zapadnom Balkanu koja su uložila u energetski efikasne tehnologije, čime su ove investicije postale pristupačnije za građane.
Richard Masa, šef sektora, Investicioni okvir za Zapadni Balkan, Evropska komisija, je rekao: „Evropska komisija je spremna da podrži provođenje Zelene agende za Zapadni Balkan. U sklopu finansiranja iz IPA III programa, planira se dodjela 500 miliona eura posebno za ovu svrhu. WBIF će podržati implementaciju Zelene agende ozelenjavanjem prethodnih i budućih investicija u svim sektorima kao i prioritizaciju ulaganja u tehnologije koje mogu ubrzati zelenu tranziciju”.
Leander Treppel, direktor odbora EBRD-a za Austriju je saopštio: „Austrija snažno podržava GEFF program na Zapadnom Balkanu kako bi se promovisale investicije domaćinstava u energetsku efikasnost i kako bi se omogućilo fizičkim licima i siromašnijim domaćinstvima da uvide prednosti takvih investicija, istovremeno doprinoseći održivim, ekološki prihvatljivim unapređenjima domova i borbi protiv klimatskih promjena“.
Program je također omogućio saradnju sa više od 4.000 proizvođača i dobavljača visokoefikasnih, zelenih tehnologija u regionu Zapadnog Balkana. Dobavljači su predstavljeni u Tehnološkom Selektoru, online katalogu prethodno odobrene energetski efikasne opreme, dostupne na svih 6 tržišta Zapadnog Balkana. Katalog je dostupan preko GEFF internet stranica (Albanija, Bosna i Hercegovina, Crna Gora, Kosovo, Sjeverna Makedonija, Srbija) i uključuje proizvode poput toplotne izolacije, visokoefikasnih kotlova, toplotnih pumpi, solarnih kolektora ili solarnih grijača za vodu i fotonaponskih sistema. Tehnološki selektor omogućava lakšu pretragu tehnologija i usluga i uključuje spisak odgovarajućih dobavljača.
Online događaj je organizovan sa ciljem da se proslavi uspjeh GEFF programa i da se uruče nagrade partnerskim finansijskim institucijama i dobavljačima. Tokom događaja je održana panel diskusija o daljem ozelenjavanju ekonomije u regionu, u skladu sa Zelenom agendom EU i Ekonomskim i investicionim planom za Zapadni Balkan.
Violeta Kogalniceanu, šefica Sektora za infrastrukturu i energetsku efikasnost, Sekretarijat energetske zajednice, izjavila je: „Uspjeh GEFF programa na Zapadnom Balkanu je dokaz da se ulaganja u energetsku efikasnost domaćinstava sama isplaćuju kroz uštede koje ostvaruju. Pored toga, postignuti uspjeh pokazuje da dobar program, koji mudro kombinuje dijalog o regulativi, tehničku podršku, spremnost EBRD-a za pozajmljivanje partnerskim finansijskim institucijama, kao i grantove iz fondova EU u formi poticaja, može u značajnoj mjeri utjecati na tržište“.
Kao priznanje zajedničkim naporima donatora GEFF programa, partnerskih finansijskih institucija, proizvođača i dobavljača zelenih tehnologija, EBRD je donirao 1.000 stabala koja će biti posađena širom regiona tokom jeseni 2021. godine. Ova zelena nagrada prije svega odaje priznanje ostvarenim rezultatima 18 partnerskih finansijskih institucija koje su se uključile tokom prve faze programa i 32 najaktivnija i najposvećenija dobavljača.
