Za razliku od usvajanja znanja u visoko strukturisanim uslovima po zvanično utvrđenim planovima i programima čiji je cilj dobijanje diplome, neformalno obrazovanje najčešće podrazumijeva učenje u realnim situacijama, kroz praktičan rad i njegov fokus je na usvajanje primjenjivih znanja i vještina.
Formalno obrazovanje pruža sveobuhvatnije i temeljitije, sistematično znanje, ali često uz nedostatak praktičnih znanja i praktične nastave. Kao takvo, ono često ne može pratiti brzinu zahtjeva tržišta rada za novim stručnim znanjima i zanimanjima.
Premoštavanje ovog izazova je svakako neformalno učenje i obrazovanje.
Neformalno obrazovanje prilagodljivije je potrebama tržišta, jer kod radne snage razvija konkretne vještine i kompetencija koje poslodavci trebaju. Međutim, prilikom upošljavanja kadra, poslodavci još uvijek dominantno traže potvrde o formalnom obrazovanju.
Budući da oba tipa obrazovanja imaju svoje prednosti i nedostatke, važna je spremnost pojedinca da prepozna važnost usvajanja stručnih znanja, ali i mekih, transverzalnih vještina za uspjeh u bilo kojem poslu.
U svakom slučaju, brze promjene u društvu, pa samim tim i na tržištu rada iziskuju da osobe svoje postojeće znanje i vještine redovno aktueliziraju i unapređuju, te je propagiran koncept cjeloživotnog učenja.
Muamer Bandić, Agencija za rad i zapošljavanje BiH, direktor
Agencija se bavi posredovanjem u zapošljavanju naših građana na međunarodnim tržištima rada, za šta je potrebno izdavanje radnih viza, a u tim slučajevima uvijek se traže diplome. Poslodavci dominantno traže potvrde o formalnom obrazovanju, odnosno diplomu kojom se dokazuje stručna sprema. Također, u protekle tri do četiri godine u BiH bio je aktuelan projekt “Podrška obrazovanju odraslih” koji je provodio njemački GIZ u saradnji sa zavodima za zapošljavanje, a koji se odnosio na ovu problematiku. Bilo je zamišljeno da se pored radne knjižice, koja priznaje samo formalno obrazovanje, razvije i pasoš kompetencija radnika gdje bi bile pobrojane kompetencije, ali ovaj instrument još uvijek nije zaživio.
Ivan Šijaković, Fakultet političkih nauka Univerziteta u Banja Luci, profesor
Formalno obrazovanje i formalne diplome imaju prednost u savremenom obrazovnom i poslovnom sistemu i prostoru. Vještine i kompetencije su još uvijek su potcijenjene i potisnute u odnosu na formalno obrazovanje. Međutim, neophodna je ravnoteža između formalne diplome i vještina koje su neophodne za današnji poslovni i radni prostor. Ako izostanu vještine, onda formalna diploma nema dovoljnu snagu, a ako izostane formalno, teorijsko obrazovanje, onda same vještine postaju nedovoljne i vode čovjeka u jednostranost, odnosno fah idiotizam.
Aldin Alić, Institut za razvoj mladih KULT, portparol
Smatramo da je važno da se formalno i neformalno obrazovanje nadopunjavaju i prate aktuelne trendove. Prednost neformalnog obrazovanja je u tome što se brže i lakše može modificirati i prilagoditi potrebama aktuelnog tržišta, ali s druge strane, zvanični vid obrazovanja neophodan je zbog razvoja obrazovnih politika. Formalno obrazovanje u BiH mora biti unaprijeđeno, a to su pokazali i rezultati PISA istraživanja. Naši učenici su školovani za zanimanja koja u budućnosti neće postojati, ali uz to ne dobijaju potrebne vještine za poslove budućnosti, a u savremenom svijetu neophodno je kombinirati i formalno i neformalno obrazovanje.
Zorica Vujanović, Socijalno – edukativni centar SEC, voditeljica formalnog obrazovanja
Samo formalno obrazovanje u današnjem vremenu je nedovoljno, jer nauka i tehnologija stalno napreduju i to je dinamičan proces koji možemo pratiti samo kroz nastavak usavršavanja putem neformalnog obrazovanja. To je i osnova cjeloživotnog učenja. Prednost neformalnog obrazovanja jeste što može brzo odgovoriti na trenutne potrebe u pogledu sticanja određenih znanja i vještina, kraće je, konkretnije i odmah primjenjivo. Sa druge strane, formalno obrazovanje daje osnove na koje se može naknadnim, neformalnim obazovanjem, postići dodatno usavršavanje iz užih područja koja su nam u tom trenutku neophodna i poželjna.
