Iako regulatori bankarskih tržišta širom planete kontinuirano smišljaju i primjenjuju nove mehanizme za sprečavanje pranja novca, procjene Međunarodnog monetarnog fonda govore da se u svijetu godišnje opere između 600 milijardi i 1,5 biliona američkih dolara. Koliko su regulatorne rupe još uvijek prilično široke, pokazala je i afera Trojkina praonica (Troika Laundromat), koju su razotkrili novinari Projekta izvještavanja o organiziranom kriminalu i korupciji (OCCRP – Organized Crime and Corruption Reporting Project), koji tvrde da je u periodu od 2006. do 2013. godine posredstvom evropskih banaka, kroz 1,3 miliona transakcija iz 233 hiljade kompanija, oprano više od 4,7 milijardi dolara.
Navodno, izvorišna tačka spornih transakcija bio je Troika Dialog, nekada najveća ruska privatna investicijska banka, koju je 2011. kupio Sberbank, a novac se naknadno usmjeravao preko litvanskih banaka do onih u Holandiji (ING, ABN Amro i Rabobank), Austriji (Raiffeisen Bank International), Njemačkoj (Deutsche Bank) i drugim evropskim zemljama, u čemu je, prema OCCRP izvještaju, svoju ulogu imao i američki Citigroup.
Litvanska veza
U izvještaju se pojašnjava da je Trojkina praonica formirana od najmanje 75 međusobno povezanih offshore kompanija, od kojih je većina imala otvorene račune u Ukio Bankas, litvanskoj banci zatvorenoj 2013. godine zbog utvrđenih bojnih malverzacija, čiji je glavni dioničar Vladimir Romanov pobjegao u Rusiju, koja ga je odbila izručiti Litvancima.
“Prema direktivama iz Troika Dialoga, milijarde dolara iz Rusije stizale su na naloge Ukioa.
Novac je podijeljen i transferiran među kompanijama za pranje novca, prije nego što je potom slat različitim primaocima, poznatim i nepoznatim. Transakcije su uglavnom bile prividne i pratili su ih lažni papiri kojima je opisivana trgovina nepostojećom robom. Na putu izlaska iz sistema, novac je prolazio kroz račune korespondentnih banaka na zapadu, najčešće austrijske i njemačke”, opisuje se u Izvještaju, prema kojem je jedan od glavnih igrača u ovoj bankarskoj prevari bio ruski violončelist Sergej Roldugin, jedan od najbližih prijatelja predsjednika Rusije Vladimira Putina.
Roldugin, čije se ime sa pranjem novca povezuje i u takozvanim Panama papirima, u kojima se pojavljuje kao vlasnik mreže offshore firmi koje su poslovale sa milijardama dolara i imale poslovne veze sa ruskim tajkunima bliskim Putinu, kroz Trojkinu praonicu navodno je zaradio 69 miliona dolara.
“ Rolduginove kompanije primile su novac su Sandalwood Continental, sa sjedištem na Britanskim Djevičanskim Otocima i International Media Overseas (IMO), sa sjedištem u Panami. Roldugin je nadzirao IMO, dok je Sandalwood pripadao Olegu Gordinu, poslovnom čovjeku iz Sankt Peterburga koji je bio ovlašteni predstavnik Roldugina u drugim firmama.
Tokom samo 10 dana krajem jula 2010. godine, svaka od tih kompanija potpisala je po osam ugovora o kupovinu udjela u moskovskom energetskom gigantu Rosneft od dvije frime u praonici – Sandalwood je ugovarao sa Starcourt Worldwide, a IMO sa Dino S.A.
Već u augustu, svih 16 ugovora otkazano je od strane Starcourta i Dina, što je aktiviralo klauzule o otkazivanju ugovora, koje su podrazumijevale plaćanje 16 pojedinačnih penala za odustajanje, ukupno vrijednih 11,6 miliona dolara, tako da su Rolduginove kompanije profitirale bez da su kupile ili prodale ijednu dionicu Rosnefta“, u Izvještaju se na Rolduginovom primjeru opisuje koncept rada Trojka praonice, koja je iz bosanskohercegovačkog ugla gledanja najzanimljivija zbog potencijalnih veza sa dvjema bankama koje aktivno posluju i u našoj zemlji – Raiffeisen Bank i Sberbank.
“Činjenice navedene u OCCRP članku nisu se odnosile i ne odnose se na Sberbank! Opisane transakcije izvršene su na računima kompanija koje nikada nisu bile dio Sberbankovog dogovora o akviziciji Troika Dialoga. Sberbank kompanije nisu učestvovale u obradi tih transakcija“, u izjavi za Business Magazine iz Press službe moskovske centrale Sberbanka negiraju bilo kakvu povezanost sa pranjem novca, što podrazumijeva i apsolutnu nevinost bosanskohercegovačkog ogranka te banke.
Na sličan način, svoje povezivanje sa najnovijom evropskom bankaskom aferom komentiraju i u Raiffesisen Bank.
“Kada govorimo o poslovanju naše organizacije, čvrsto i jasno se pridržavamo svih propisa koji definiraju usklađenost poslovanja sa zakonom, a ta činjenica redovito se potvrđuje i kroz stalne interne i eksterne revizije i kontrole.
Navode koje spominjete već je jednim dijelom ispitalo Javno tužilaštvo i utvrdilo da su neosnovani. Iz današnje perspektive, vjerujemo da nismo počinili nikakvo krivično djelo te da nam neće biti izrečene kazne po ovom pitanju“, u izjavi za naš magazin poručuju iz Raiffeisen Bank BiH, pozivajući se na informacije iz svoje matične kuće u Austriji – Raiffeisen Bank International AG.
Uprkos tome što navodni akteri afere Trojkina praonica mahom odbacuju svaku vezu sa nelegalnim tokovima ruskog novca, istraga se širi na sve više banaka, zemalja, ali i kontinenata, pri čemu skrštenih ruku ne sjede ni regulatori bankarskog tržišta u Bosni i Hercegovini, gdje je Zakonom o sprečavanju pranja novca i finansiranja terorističkih aktivnosti definirano da poslove koji se odnose na borbu protiv te vrste kriminala obavlja Finansijsko-obavještajno odjeljenje (FOO) Državne agencija za istrage i zaštitu (SIPA), kao centralna finansijsko–obavještajna jedinica koja prima, sakuplja, evidentira i analizira podatke, informacije i dokumentaciju, te ih, s rezultatima analiza i istraga, prosljeđuje nadležnim tužilaštvima i drugim istražnim organima.
Istim zakonom propisano je da nadzor nad radom banaka, mikrokreditnih organizacija i lizing društava vrše Agencija za bankarstvo FBiH (FBA) i Agencija za bankarstvo RS (ABRS), koje su u slučaju uočenih nepravilnosti u njihovom radu dužne FOO dostaviti zapisnik o izvršenom nadzoru, rješenje o datim nalozima za otklanjanje utvrđenih neusklađenosti, obavještenje o izdatim prekršajnim nalozima ili pokrenutim prekršajnim postupcima i zapisnik o izvršenom nadzoru provođenja rješenjem naloženih mjera.
Prema odredbama entitetskih zakona o agencijama za bankarstvo, pak, nadležnosti FBA i ABRS su “donošenje akata i poduzimanje potrebnih mjera u vezi sa sprečavanjem pranja novca i finansiranja terorističkih aktivnosti koje se odnose na subjekte bankarskog sistema u saradnji sa nadležnim organima i institucijama u oblasti sprečavanja pranja novca i finansiranja terorističkih aktivnosti, a u skladu sa propisima kojima se uređuje sprečavanje pranja novca i finansiranja terorističkih aktivnosti“.
Agencijski nadzor
“U skladu s navedenim, Agencija je kontinuirano vršila nadzor nad bankama u oblasti sprečavanja pranja novca i finansiranja terorističkih aktivnosti, a FOO-u je dostavljala sve akte definirane članom 81. Zakona o sprečavanju pranja novca i finansiranja terorističkih aktivnosti.
Agencija vrši nadzor u provođenju preventivnih mjera sprečavanja pranja novca i finansiranja terorističkih aktivnosti koje se odnose na banke, u ovom slučaju i nadzor nad Sberbank a.d. Banja Luka, koja posluje u Republici Srpskoj od oktobra 2012. godine, te preduzima mjere u skladu sa Zakonom o sprečavanju pranja novca i finansiranja terorističkih aktivnosti.
Ukoliko nadležni sud donese presudu banci za pranje novca ili finansiranje terorističkih aktivnosti, isti sud će i izreći konkretnu krivičnu sankciju definiranu krivičnim zakonima BiH, RS, FBiH i Zakonom o sprečavanju pranja novca i finansiranja terorističkih aktivnosti, a ABRS preduzima mjere prema banci, članovima uprave i nadzornog odbora banke, u skladu sa Zakonom o bankama RS“, kažu za Business Magazine iz Agencije za bankarstvo RS, a na isti redoslijed poteza ukazuju i federalni regulatori bankarskog tržišta.
“Kako su Raiffeisen Bank d.d. BiH Sarajevo i Sberbank BH d.d. Sarajevo, članice bankarskih grupa koje su navedene u predmetnom tekstu, pod nadzorom FBA i u njima su kontinuirano vršeni nadzori, a FOO su dostavljeni svi akti propisani Zakonom o sprečavanju pranja novca i finansiranja terorističkih aktivnosti.
U nadzoru provođenja preventivnih mjera sprečavanja pranja novca i finansiranja terorističkih aktivnosti koje se odnose na banke, FBA je i u slučaju ove dvije banke poduzimala propisane mjere, odnosno za utvrđene nepravilnosti podnosila prekršajne naloge, o čemu je izvještavala FOO.
Ako se ispostavi, odnosno ako relevantni sudovi presude pranje novca u bilo kojoj banci u FBiH, oni će izreći i konkretnu krivičnu sankciju zaprijećenu krivičnim zakonima i Zakonom o sprečavanju pranja novca i finansiranja terorističkih aktivnosti). U ovakvim slučajevima FBA ostaje mogućnost izricanja administrativnih sankcija koje uključuju, pored ostalog, suspendovanje upravnih i nadzornih organa banke kao i oduzimanje licence za rad“, preciziraju nam iz Agencije za bankarstvo FBiH.
